Khám phá 5 xu hướng chiến thuật bóng đá có thể sẽ thống trị mùa giải sắp tới, từ hậu vệ cánh tấn công biên đến hệ thống 3 hậu vệ linh hoạt và chiến thuật “bỏ trống trung tâm”. Bài viết phân tích cách các đội bóng đỉnh cao thích ứng lại lối pressing hỗn hợp (hybrid man-to-man pressing) đang thịnh hành để tạo đột biến và định hình lại bộ mặt bóng đá hiện đại.
Chiến thuật bóng đá luôn vận động không ngừng. Khi một huấn luyện phát triển ý tưởng mới, lập tức sẽ có một huấn luyện khác tìm cách phá giải. Đó là vòng tuần hoàn bất tận. Mùa giải tới đây, 5 xu hướng dưới đây có khả năng sẽ bùng nổ và định hình lại hoàn toàn cách các đội bóng đỉnh cao tấn công, phòng ngự và pressing.
Bối cảnh: Pressing hỗn hợp – “Kẻ thống trị” mùa bóng trước
Trước khi điểm mặt 5 xu hướng mới, chúng ta phải hiểu rõ “kẻ thống trị” mùa giải vừa qua: Lối pressing hỗn hợp theo người-khu vực (hybrid man-to-man pressing). Bournemouth, Brighton, Arsenal, và nhiều đội bóng khác từ châu Âu đều áp dụng pressing với đội hình 4-2-4. “Pressing hỗn hợp” nghĩa là họ chủ yếu phòng ngự theo khu vực, nhưng khi bóng di chuyển đến một khu vực nhất định, lập tức có các “điểm kích hoạt” để cả đội đồng loạt chuyển sang áp sát theo người. Họ bỏ vị trí, lao lên chặn các đường chuyền ngược về thủ môn và cắt đứt mọi lựa chọn chuyền bóng khác. Kết quả? Đối phương mất bóng. Lối pressing này phụ thuộc vào vị trí trái bóng đi đến đâu và yêu cầu phản ứng tức thì của cả đội. Đó là lối chơi đang hiện diện ở khắp nơi.
Và chính sự thống trị của lối phòng ngự hỗn hợp này đã thúc đẩy các xu hướng tấn công mới: dịch chuyển cầu thủ khỏi vị trí, tiền đạo giả (false nine), hậu vệ cánh đảo ngược (inverted wing-backs)… Tất cả đều nhằm mục đích: tạo khoảng trống để luân chuyển bóng lên phía trước khi mà khoảng trống ngày càng khan hiếm.
Vậy các đội bóng đỉnh cao tìm khoảng trống ở đâu? Hãy cùng khám phá 5 xu hướng chiến thuật mới đầy hứa hẹn:
5 xu hướng chiến thuật đáng chờ đợi mùa giải tới
1. Hậu vệ cánh tấn công biên (Touchline attacking full-backs)
Đây không phải khái niệm mới, nhưng có sự tinh chỉnh thú vị. Pep Guardiola chính là minh chứng rõ nhất khi Man City đã chiêu mộ chủ đích các hậu vệ cánh cực kỳ tấn công như Rayan Aït-Nouri, theo đuổi Tino Livramento, hay chuyển đổi Matheus Nunes. Liverpool cũng làm điều tương tự với Milos Kerkez và đặc biệt là Jeremy Frimpong – thường xuyên dâng cao sát biên ngang như một tiền đạo cánh.
- Lý do? Khi các “số 10” thu hẹp khoảng cách ở trung lộ để phối hợp nhanh (điều Pep ưa thích), thì hậu vệ cánh chính là người giữ biên, tạo chiều rộng. Điều này cho phép dồn nhiều cầu thủ vào trung lộ, tạo điều kiện cho các phối hợp một chạm chặt chẽ và dễ giành lại bóng nếu mất. Đội hình hiệu quả chia làm hai: một hàng phòng ngự 3 và một khối 6-7 cầu thủ tấn công. Hậu vệ cánh tấn công biên chính là chìa khóa.
2. Hậu vệ tự do (Roaming full-backs)
Đây có thể là một vai trò hoàn toàn mới! Hãy gọi họ là “Hậu vệ tự do” (Roaming full-backs). Marc Cucurella (Chelsea) hay Achraf Hakimi (PSG) là những điển hình. Họ không chỉ dâng cao, mà còn di chuyển tự do, linh hoạt khắp các tuyến, thậm chí xuất hiện như một tiền đạo phụ trong vòng cấm.
- Tại sao hiệu quả? Khi đối mặt với pressing hỗn hợp hoặc kèm người, hậu vệ cánh thường là người có nhiều tự do di chuyển nhất. Ai sẽ kèm họ? Tiền đạo cánh đối phương có theo sát về sân nhà? Thường thì không. Họ trở thành cầu thủ tự do (spare man), một lợi thế hơn người quý giá. Hakimi trong trận chung kết Champions League hay Jeremey Frimpong (Liverpool) là minh chứng cho xu hướng đang lên này.
3. Split Strikers & The High Box
Man City minh họa rõ nhất cho xu hướng này. Với chiều rộng được tạo bởi 2 hậu vệ cánh tấn công biên, họ có thể chơi hai tiền đạo trung tâm, tạo thành đội hình giống 4-2-4 nhưng với 2 tiền vệ cánh đá thấp hơn, hình thành một “chiếc hộp” tấn công (box).
- Lợi thế: Bằng cách đặt “chiếc hộp” này sau hàng pressing đối phương, City mở ra các hướng chuyền mới, có nhiều cầu thủ ở vị trí không bị áp sát. Hai tiền đạo chính gây sức ép trực diện. Khi bóng tiến lên, họ tạo ra ưu thế số lượng ở tuyến cuối (4 tiền đạo). Việc kéo giãn hàng phòng ngự bằng các cầu thủ di chuyển ra cánh (như Gundogan) kết hợp với hậu vệ tự do (Roaming full-back) xâm nhập vùng cấm sẽ kéo theo hậu vệ đối phương, mở ra khoảng trống cho các cầu thủ khác xâm nhập trung lộ. Tất cả đều nhằm đánh lừa và phá vỡ hệ thống kèm người.
4. Hệ thống hậu vệ 3 người linh hoạt (Fluid back-three systems)
Real Madrid dưới thời Carlo Ancelotti là ví dụ điển hình. Antonio Rüdiger có thể dâng lên như một tiền vệ, David Alaba chơi như trung vệ biết chuyền bóng, trong khi Dani Carvajal (mẫu hậu vệ cánh tấn công biên) và Ferland Mendy giữ thăng bằng. Điều này tạo cho Jude Bellingham sự tự do di chuyển.
- Mục đích: Xu hướng này nở rộ để đối phó với pressing hỗn hợp. Arsenal cũng áp dụng. Hãy tưởng tượng Ben White dâng cao như một hậu vệ tự do, trong khi Oleksandr Zinchenko hoặc Jakub Kiwior lùi sâu tạo thành hàng 3 hậu vệ linh hoạt. Việc này kéo theo cầu thủ đối phương, mở ra khoảng trống ở khu vực khác. Khi đối thủ thường pressing với 2 tiền đạo và đội bạn dùng hậu vệ cánh tấn công biên, thì việc có thêm 1 cầu thủ ở hàng phòng ngự (tạo thành back 3) là hoàn toàn hợp lý.
5. Bỏ trống khu vực trung tâm (Emptying central space)
Đây có lẽ là xu hướng thú vị và táo bạo nhất! Các đội sẽ cố tình để trống khu trung tâm, dụ đối phương kéo sang biên hoặc lên pressing cao, để rồi tung ra những đường chuyền dài chéo góc xuyên thủng vào khoảng trống đó.
- Ví dụ kinh điển: Bàn thắng của PSG trước Arsenal tại Emirates (Champions League). PSG cố tình chơi bóng ở biên, dụ Arsenal dâng cao pressing theo người. Khi các cầu thủ Arsenal bị kéo ra biên và lên cao để áp sát, khu trung tâm bị bỏ trống hoàn toàn. Đó là lúc PSG thực hiện đường chuyền dài chéo góc chính xác vào vùng trống đó cho Ousmane Dembélé (người đã di chuyển từ biên vào trung lộ), dẫn đến bàn thắng. Man City cũng làm điều tương tự để Ilkay Gündogan ghi bàn trước Al Ahly (Club World Cup). Chelsea dùng chiến thuật này đánh bại Palmeiras. Họ kéo đối phương ra biên, để trống trung tâm, rồi chuyền chéo cho Cole Palmer xoay người dứt điểm. Mấu chốt: Tạo bẫy bằng cách nhử đối phương pressing, kéo họ ra khỏi vị trí, để giải phóng khoảng trống chết người ở trung tâm cho đường chuyền chéo dài.
Kết luận: Sự kết hợp linh hoạt
Mùa giải tới sẽ không chỉ có một xu hướng duy nhất. Chúng ta sẽ thấy sự kết hợp linh hoạt của cả 5 xu hướng chiến thuật bóng đá này trong từng trận đấu. Một đội có thể sử dụng hậu vệ cánh tấn công biên, hậu vệ cánh tự do, chuyển đổi giữa hàng thủ 3 và hàng 4 hậu vệ, và áp dụng chiến thuật “bỏ trống trung tâm” tùy theo diễn biến và cách đối thủ phản ứng. Đồng thời, cách pressing cũng sẽ được điều chỉnh liên tục để đối phó.
Vì chiến thuật bóng đá luôn là một vòng tuần hoàn: Một người sáng tạo, một người khác tìm cách phá giải. Mùa giải mới sẽ mở ra một chương mới đầy hấp dẫn trong cuộc đua chiến thuật không ngừng nghỉ này. Hãy sẵn sàng theo dõi cách những xu hướng chiến thuật bóng đá này định hình bộ mặt của môn thể thao vua!
Bài viết tổng hợp nội dung từ video của The Athletic FC.
